Điểm sơ sơ, châu Âu không chỉ có Van Gaal đắm đuối với 4-3-3. Barcelona của Luis Enrique vừa giành cú ăn ba lịch sử với chiến thuật ấy; Pep Guardiola giúp Bayern Munich dễ dàng vô địch Bundesliga bằng 4-3-3; AS Roma đã cùng 4-3-3 lên ngôi á quân Serie A; cả Man City và Liverpool cũng dự định dùng 4-3-3 để tối ưu hóa các tân binh trong mùa giải mới…

 

Vậy, 4-3-3 có gì hay mà nó lại thu hút được hàng loạt CLB lớn đến như thế? Đơn giản là “thời thế thế, thế thời phải thế”, tâm lý các HLV là nhà nhà dùng, người người dùng và đã thành công, tội gì mình không dùng. Hay nói cách khác, 4-3-3 đang trở thành một xu thế mới, chẳng khác nào 4-2-3-1 của 1 thập kỉ trở lại đây và 4-4-2 trước đó. Có chăng, cái khác của 4-3-3 là nó khá kén chủ, chỉ những đội bóng mạnh mới đủ sức thành công với chiến thuật này.

 

4-3-3 được xem là một sơ đồ hiệu quả cho những đội bóng muốn kiểm soát tốt thế trận và áp đảo đối phương, vừa giữ nhịp tốt ở tuyến giữa vừa đa dạng hóa các phương án tấn công. Thông thường, một trong 3 tiền vệ sẽ đảm nhiệm vai trò phòng ngự rõ ràng, trong khi hai người kia có trách nhiệm tấn công hoặc xây dựng lối chơi.

 

 

Trong khi đó, ba tiền đạo phía trên được chia thành 1 tiền đạo cắm và 2 tiền đạo cánh, khi cần có thể lùi xuống để trở thành 4-3-2-1 cân bằng hơn. Đây cũng là biến thể mà Brendan Rodgers thường xuyên áp dụng cho Liverpool ở mùa giải 2014/15. Và mặc dù rất giống nhau trên giấy tờ, nhưng điểm khác biệt giữa 4-3-3 và 4-2-3-1 là tầm hoạt động của 2 hậu vệ biên. Trong sơ đồ 4-3-3, hậu vệ biên đòi hỏi phải là một cầu thủ chạy cánh toàn diện.

 

Còn nữa, trong nhiều trường hợp, mỗi khi tấn công 4-3-3 sẽ kéo một hậu vệ cánh dâng cao quá nửa sân làm thành sơ đồ 3-4-3 mạnh mẽ hơn nhiều. Đó cũng là cách triển khai chiến thuật của Guardiola ở Bayern, cho dù nó không dẫn tới thành công như ý muốn tại Champions League và Cúp Quốc gia Đức.

 

Hai điểm mạnh đáng chú ý nhất của 4-3-3, như đã đề cập là kiểm soát tốt tuyến giữa và có thể sử dụng các tiền đạo cánh hiệu quả hơn.

 

Bộ ba tiền vệ trung tâm thường được bố trí chơi gần nhau, và do đó họ thường có lợi thế so với khu trung tuyến thường chỉ có 2 người đá cặp của các sơ đồ khác. Chưa hết, với một tiền vệ được giao trách nhiệm phòng ngự rõ ràng, 4-3-3 hay 4-3-2-1 cho phép anh ta hỗ trợ các hậu vệ biên trong trường hợp không kịp lui về phòng ngự, cũng như kèm cặp cầu thủ số 10 của đối phương. Tóm lại, với 4-3-3, vị trí tiền vệ trụ sẽ giúp giải phóng nhiệm vụ phòng ngự cho hai tiền vệ còn lại cũng như các hậu vệ biên.

 

Trách nhiệm kiến tạo cơ hội và ghi bàn hầu như hoàn toàn đặt lên vai bộ ba tiền đạo. Để thành công, họ cần phải thật ăn ý với nhau, cũng như tận dụng tối đa ưu thế về quân số. Ví dụ, khi tiền đạo trái tạt bóng, cả tiền đạo phải lẫn tiền đạo cắm đều phải đứng chờ sẵn để dứt điểm cũng như gây áp lực. Điều quan trọng với 4-3-3 là phải luôn duy trì được áp lực ấy ngay cả khi không có bóng, để phát huy hiệu quả tối đa ở những tình huống phản công cũng như ngăn không cho hậu vệ cánh đối phương dâng cao hỗ trợ.

 

 

Điểm mạnh của 4-3-3 là quân số ở giữa sân và trên hàng công, trong khi điểm yếu lại nằm ở hai cánh. Các hậu vệ biên chơi như những tiền vệ sẽ dẫn tới hệ quả là dễ bị đối phương khoét vào 2 biên. Những tình huống như thế đòi hỏi một trong hai tiền vệ trung tâm hỗ trợ phòng ngự từ xa cùng tiền vệ trụ, điều này khiến tuyến giữa bị xộc xệch. 

 

Để khắc phục điểm yếu này, các HLV thường dồn quân cho cánh có hậu vệ biên tham gia tấn công nhằm tránh bị hở sườn, chỉ có điều như thế thì cánh đối diện lại có nguy cơ bị khai thác. Thế chẳng khác nào chữa xong yếu điểm này, yếu điểm khác lại lộ ra.

 

Hậu vệ biên: Là những cầu thủ toàn diện, công tốt thủ hay, và quan trọng hơn nữa là một thể lực phi thường để có thể chạy qua lại dọc chiều dài sân không biết mệt mỏi. Họ sẽ không nhận được sự hỗ trợ nhiều trong khâu phòng ngự từ các tiền đạo cánh, bởi vậy từng tình huống lên tham gia tấn công phải được cân nhắc thật kĩ. Dani Alves của Barcelona là tiêu biểu cho vị trí này, nhưng ngay cả anh đôi khi cũng để lại những khoảng trống mênh mông khiến đội bóng xứ Catalan phải trả giá.

 

Tiền vệ phòng ngự: Nhiệm vụ của cầu thủ này rất đơn giản, giành lại quyền kiểm soát và khởi đầu đợt tấn công. Tiền vệ phòng ngự cần phải bảo đảm kiểm soát được những khoảng trống ở giữa sân, ở phía trước và thậm chí là giữa 2 trung vệ, cũng như ở 2 biên khi cần thiết. Trong bóng đá hiện đại, tiền vệ trụ còn phát sinh thêm vai trò kiến tạo lùi sâu (Regista) như Xabi Alonso hay Steven Gerrard mùa 2013/14.

 

 

Tiền vệ con thoi: Giống như tên của nó trong tiếng Anh, “box to box”, tức là nhiệm vụ của cầu thủ này là chạy từ vòng cấm bên này sang vòng cấm bên kia, nói cách khác là chạy khắp mặt sân. Anh ta vừa có thể ghi bàn và kiến tạo, lại vừa hỗ trợ phòng ngự ở 1/3 cuối sân. Yếu tố tối quan trọng với một tiền vệ con thoi là thể lực bền bỉ và lối chơi cần cù, xông xáo. Thông thường, vị trí này sẽ hỗ trợ tấn công hoặc phòng ngự ở biên nhiều hơn là ở trung lộ. Ivan Rakitic của Barca mùa trước đã chơi rất hay trong vai trò này.

 

Tiền vệ sáng tạo: Nhiệm vụ của cầu thủ này là kiến tạo cơ hội cho bộ ba tiền đạo phía trên. Anh ta được phép dâng cao nhất trong bộ ba tiền vệ, và đôi khi làm nhiệm vụ như một “số 10”. Vị trí này đòi hỏi sự sáng tạo tuyệt vời và nhãn quan chiến thuật nhạy bén. Không ai giỏi hơn Andres Iniesta trong vai trò này.

 

Có thể ví von sơ đồ 4-3-3 là thú vui của giới thượng lưu. Nó không dành cho những đội bóng tầm trung, khi mà muốn thành công đòi hỏi từng cá nhân phải là những tài năng kiệt xuất. Chính vì thế, 4-3-3 rất khó trở thành một trào lưu cho nhà nhà, người người giống như 4-2-3-1 và 4-4-2. Nhưng một khi đã áp dụng nhuần nhuyễn được nó, đội bóng sẽ có tất cả, từ danh hiệu, lối chơi đẹp mắt đến những bàn thắng không ngớt.