Dĩ nhiên, lấy vé tham dự một VCK có 24 đội thì phải dễ hơn lấy vé vào một giải đấu chỉ có 16 đội. Vậy nên, ai cũng dễ dàng chỉ ra rằng các đội nhỏ như Iceland, Bắc Ireland hoặc Albania làm nên lịch sử (lần đầu lọt được vào VCK EURO) chẳng qua vì cuộc đua lần này quá dễ dãi. Nhưng ngẫm kỹ, đấy mới chính là cách nhìn nhận... dễ dãi. Tại sao đệ tam anh hào thế giới Hà Lan, từng thắng đậm cả ĐKVĐ TBN lẫn chủ nhà Brazil tại World Cup 2014, lại không được cấp vé trong một cuộc đua mà ai cũng cho là quá dễ này?

Nói rằng vòng loại EURO 2016 có nhiều bất ngờ thì đúng hơn. Ngoài Iceland, Albania và Bắc Ireland, còn có Xứ Wales và Slovakia chuẩn bị góp mặt lần đầu tiên ở VCK EURO. Với Albania và Iceland, đây sẽ là lần đầu tiên họ được góp mặt ở một giải lớn. 

Ngược lại, danh sách đội mạnh bị loại không chỉ gồm mỗi Hà Lan. Còn có nhà vô địch EURO 2004 Hy Lạp hoặc Serbia - đội tuyển từng nhiều lần đoạt thứ hạng cao ở World Cup hoặc EURO khi còn Liên bang Nam Tư (mà Serbia luôn là nền bóng đá mạnh nhất trong liên bang ấy). Cựu vô địch Đan Mạch, hoặc một đội khá mạnh khác là Thụy Điển, thì đang hồi hộp chờ vòng play-off để biết có được phó hội hay không. Hãy hỏi người hâm mộ ở những nơi ấy, xem vòng loại EURO 2016 có thể gọi là “dễ dãi”?

Không cứ phải làm nên thành tích lịch sử như Iceland thì mới gọi là bất ngờ. Đội Áo chẳng hạn. Đã hàng chục năm trôi qua kể từ khi đội tuyển Áo được xem là một thế lực trong bản đồ bóng đá châu Âu. Do vậy, thành công của Áo tại vòng loại EURO 2016 cũng đáng được xem là một bất ngờ. Chiếm ngôi đầu bảng đã đành, Áo còn giành đến 28 điểm trong con số tối đa có thể là 30.

 

“Đại gia” như TBN cũng không sánh bằng. Đức hoặc Italia thì thua khá xa. Nói cách khác, cách chinh phục vòng loại EURO của Áo thuyết phục hơn cả đội tuyển Đức - ĐKVĐ World Cup đồng thời là ĐTQG mạnh nhất thế giới hiện nay (mãi đến loạt trận cuối cùng, đội Đức mới biết chắc họ vượt qua vòng loại).

Slovakia lần đầu lọt vào VCK EURO bằng cách đánh bại TBN - nhà vô địch châu Âu trong hai lần giải gần đây nhất. Albania thắng ngay trên sân BĐN. Iceland thì thắng Hà Lan trong cả hai lượt. Sau trận ra quân đương nhiên phải có 3 điểm trước Gibraltar, Ba Lan thắng luôn đội Đức trong trận kế tiếp, để rồi tiến bước vững chắc với Robert Lewandowski kết thúc vòng loại với tư cách cầu thủ ghi bàn nhiều nhất. 

Đấy đều là những chiến thắng hết sức xứng đáng, bất kể vòng loại EURO 2016 là dễ dãi hay khó khăn. Nói tóm lại, đa số các đội vượt qua vòng loại EURO đều là các đội phát huy tốt năng lực của chính mình, dù không phủ nhận họ cũng hưởng lợi từ sự thay đổi mang hơi hướng chính trị của UEFA.

Michel Platini chiếm ghế chủ tịch UEFA nhờ tranh thủ được sự ủng hộ của các nền bóng đá nhỏ, nhất là cả “khối phiếu” của khu vực Đông Âu. Nhân vật hãnh tiến đang bị FIFA cấm cửa đền đáp bằng cách vận động thành công ban chấp hành UEFA thay đổi thể thức Champions League và mở rộng VCK EURO, hòng làm tăng cơ hội xuất hiện cho những nền bóng đá đã bỏ phiếu cho mình. Đấy là sự thật. Và sự thật ấy dẫn đến suy nghĩ ban đầu: đại tiệc EURO có thể hỏng bét vì có quá nhiều tạp khách. Vòng loại EURO có thể sẽ trở nên tẻ nhạt do các đội mạnh không còn động lực phải quyết chiến.

Thực tế xem ra hơi khác. Cơ hội tăng cao khiến các đội bóng nhỏ dốc sức quyết chiến, từ đó làm cho hàng loạt nhận định nặng tính chuyên môn trở nên phá sản. Trước đây, khi mà ai cũng cho rằng khoảng cách giữa các nền bóng đá lớn - nhỏ đã được rút ngắn đáng kể, chiến thắng của các đội “lót đường” thật ra cũng chỉ mang tính bất ngờ thuần túy. Các đội bóng nhỏ rút cuộc vẫn chỉ vui trong chốc lát, bằng những bất ngờ thi thoảng. 

Bây giờ, khi đội số 3 trong một bảng đấu vẫn có hy vọng lọt được vào VCK thì tính chất của cuộc đua trở nên khác hẳn. Các đội số 4-5-6 (theo cách chia nhóm hạt giống) luôn quyết chiến trong suốt hành trình. Đấy là điều chưa bao giờ có ở các vòng loại trước đây. Làm vài thống kê đơn giản là đủ thấy: chưa bao giờ các đội “lót đường” ở châu Âu quyết chiến (và gặt hái được thành tích cụ thể) như ở vòng loại EURO 2016.