Ở châu Âu, người ta vẫn hay kể về một câu chuyện vui trong bóng đá. Chuyện xảy ra ở đường biên giới của Đức và Hà Lan. Ở Hà Lan, người cha dẫn người con ra biên giới và chỉ: “Này con, bên kia là chỗ ở của những nhà vô địch thế giới”. Ở Đức, người cha cũng chỉ sang Hà Lan và nói với con trai: “Này con, bên kia là chỗ ở của những kẻ hay ho nhưng chưa từng vô địch thế giới”.

Người Đức không tạo ra di sản nào cho bóng đá thế giới. Người Hà Lan tạo ra bóng đá tổng lực, một di sản vĩ đại trong dòng chảy phong phú của chiến thuật. Nhưng người Hà Lan vẫn bị xem là quá lãng mạn, lãng mạn đến phi thực tế.

Khi Hà Lan chìm sâu vào khủng hoảng với thất bại trước CH Czech và chính thức lỡ hẹn với VCK EURO 2016, câu hỏi lớn nhất là vì sao một đội bóng mới cách đây 15 tháng còn là đệ tam anh hào thế giới bây giờ đã trở thành kẻ ngoài cuộc ở giải đấu lớn nhất châu Âu cấp ĐTQG? Câu trả lời rất đơn giản: chính bởi căn bệnh lãng mạn không đúng lúc.

Trở lại năm 2012, khi HLV Louis van Gaal tiếp quản Hà Lan và giương cao ngọn cờ tấn công. Trong năm đầu tiên, Van Gaal giữ đứng lời hứa là mang “bóng đá tổng lực” trở lại Hà Lan thông qua đội hình 4-3-3 “đặc sản”. Nhưng thất bại 0-2 trước Pháp đầu năm 2014 khiến Van Gaal thức tỉnh. Ông nhận ra nếu tấn công, Hà Lan sẽ thảm bại tại World Cup. Thế là từ đó, trong sự sững sờ của cả kẻ thù và bằng hữu, ông chuyển sang luyện đội hình 5-3-2, tập những bài phòng ngự phản công bất chấp dư luận.

Thành tích của Hà Lan chứng tỏ Van Gaal đã đúng. Những chiến thắng của Hà Lan tại giải đấu trên đất Brazil là kết quả của một hàng thủ cực kỳ vững vàng, những pha phản công khá đa dạng và những điều chỉnh tài tình của Van Gaal. Mê mẩn trước màn trình diễn của Van Gaal, M.U trải thảm mời ông về Old Trafford.

Người thay thế Van Gaal là Guus Hiddink không có được sự thức thời của người tiền nhiệm. Ông phá bỏ hết di sản của Van Gaal để thực hiện một cuộc về nguồn không đúng lúc. Sơ đồ 4-3-3 trở nên vô hại khi ông không có những con người phù hợp. Đa số những con người của Hiddink đều đang chơi ở giải vô địch Hà Lan, mà mặt bằng Eredivisie ở đâu so với những Premier League, La Liga hay Bundesliga thì ai cũng biết. 

Người thay thế Hiddink là Danny Blind cũng đi theo con đường diệt vong ấy. Hà Lan lao lên và đón nhận những thất bại cay đắng. Jose Mourinho từng nói người ta không thể làm món ốp lết ngon nếu không có trứng ngon. Tương tự, Hà Lan đâu thể chơi thứ bóng đá rực lửa hào hùng của quá khứ khi không có Johan Cruyff, Marco van Basten hay Dennis Bergkamp. 

Ngôi sao sáng nhất của Hà Lan hiện tại là Memphis Depay. Anh kết thúc vòng loại với 25 cú sút và 12 đường chuyền tạo cơ hội cho đồng đội ghi bàn, nhưng lại không ghi lẫn kiến tạo lấy một bàn nào. Depay ở đâu so với những bậc tiền bối, ai cũng có thể đưa ra kết luận.

Sự lãng mạn nếu đặt đúng chỗ sẽ tạo ra những cảm xúc mạnh mẽ, nhưng đặt sai chỗ sẽ chỉ tạo ra những lố bịch. Thật trùng hợp khi trong tiếng Anh, tên của HLV dẫn dắt Hà Lan - Blind, có nghĩa là mù quáng.